بانگ ارگ پارسه / ۱۰ قطعه برای سه‌تار

مولف : مهرداد لاجوردی

ناشر : نشر رازگو / چاپ اول ۱۳۹۹ / چاپ دوم ۱۴۰۱

سال چاپ : 1399

تعداد صفحات : 47

این مجموعه شامل ده قطعه از قطعاتی هستند که از حدود پانزده سال پیش تا به امروز توسط نگارنده ساخته شده اند. طبق رویّه شخصی برای قطعات با فرم های سنّتی پیش در آمد، چهارمضراب و رنگ نامگذاری خاصّی انجام نمی گیرد و این قطعات با شماره از هم متمایز می شوند. شماره های پیشین این گونه قطعات در این مجموعه در گذشته در مجموعه « پارسانْ دستان » چاپ و منتشر شده اند.

سخنی پیرامون سه تار  :  ساز سه تار با ویژگی های مخصوصی که دارد از دیرباز مونس و همدم عرفا و شعرای ایران زمین و در سیر و سلوک عرفانی همیار آنها به شمار می رفته است، در عین حال مورد نظر خاص هنرمندان و موسیقی دانان این مرز و بوم بوده است به گونه ای که به غیر از نوازندگانی که ساز اصلی آنها سه تار بوده است، برخی از سایر نوازندگان نیز سه تار را به عنوان ساز دیگر خود بر می گزیدند تا حظ موسیقیایی خود را تکمیل نمایند. صدای نافذ، با ظرافت و پیراسته، قابلیت صدادهی متنوّع در نقاط مختلف دسته ساز، قابلیت اجرا به صورت مضراب تک سیم و مضراب باواخوان، قابلیّت ایجاد تنوع صوتی با تغییر حالت زخمه زدن و دست راست و قابلیت اجرا با مضراب های فرعی مانند پشت ناخن، با شست و از مچ «تنبوری» از ویژگی های سه تار است و در کمتر سازی این تنوع صدادهی و مضراب را می توان یافت. ساختمان سه تار ترکیبی متناسب دارد و در عین حال که ظاهری دلنشین به عنوان یک ساز موسیقی پدید آورده است، در نواختن نیز حالت غیر طبیعی و فشاری بر بدن نوازنده تحمیل نمی کند.

جابجایی آسان به علت وزن کم امکان همراهی دائمی نوازنده و سازش را فراهم می آورد. حجم طبیعی صدای سه تار برای سبک زندگی متراکم و پرتنش امروزی مطلوب به نظر می رسد و از سال ها پیش که با پیدایش و پیشرفت فن و صنعت صدابرداری، چالش میزان حجم صدای ساز برای اجرای زنده و نیز گروه نوازی مرتفع شد این مورد بیشتر نمود یافته است. همه ویژگی هایی که بیان شد همراه با ویژگی قابلیت اجرای کامل و مطلوب موسیقی دستگاهی و موسیقی مقامی ایران و نیز قابلیت اجرای مطلوب انواع ضربی با فرم های سنّتی و جدید از سه تار سازی کامل پدید آورده است. 

سخنی پیرامون اصالت و پیشرفت  :  اعتبار و وجهه هر ملّتی ریشه در پیشینه فرهنگی، هنری و علمی آن ملّت دارد. همان طور که سن و سابقه موجبات احترام یک فرد در جامعه را فراهم می آورد، یک جامعه نیز تشخّص خود را در جامعه جهانی از گذشته مثبت خویش به دست می آورد و همین امر تبدیل به نقطه قوّتی می شود به منظور امتیازگیری در چانه زنی های اقتصادی و سیاسی رایج در جهان کنونی، نکته ای که در بیشتر ممالک غربی مورد توجه قرار گرفته است و مشهود می باشد که با وجود پیشرفت های تکنولوژیک در یک قرن اخیر هیچ گاه حاضر به ترک سنن و پیشینه خود نبوده اند. تاریخ تمدّن چند هزار ساله ایران زمین نیز مملو از مفاخر هنری، ادبی و علمی بوده که بر روند تکامل بشر امروزی تأثیرات مثبت فراوانی از خود بر جای گذاشته است. در زمینه علوم مختلف نام مفاخری از ایران که در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد «یونسکو» ثبت شده اند کم نیست، بزرگانی چون خوارزمی (پدر جبر)، ابوریحان بیرونی (پدر علم انسان شناسی)، جابربن حیان (پدر علم شیمی)، از توس خراسان، ابن سینا و جوزجانی که بعد از بقراط (پدر علم پزشکی) سرسلسله بزرگان پزشکی نام گرفته اند، خواجه نصیر توسی پایه گذار اولین رصدخانه نجوم در جهان در شهر مراغه، زکریای رازی شیمی دان کاشف الکل، عبدالقادر مراغه ای از اولین نظریه پردازان موسیقی در جهان، صفي الدين أرموی موسیقیدان، بوزجانی ریاضی دان و نمونه های فراوان دیگر. در زمینه شعر، ادبیات و فلسفه نیز مفاخر بسیاری در تاریخ این مرز و بوم می توان یافت که در شرق و غرب شهرت دارند، بزرگانی چون فردوسی، مولانا، حافظ، سعدی، ناصر خسرو و بسیاری دیگر.

مردم سرزمین ایران بالقوّه ظرفیت و توانایی پیشرفت در کلیه زمینه ها را دارا میباشند لیکن کندی روند این پیشرفت در برخی از زمینه ها در یکصد سال اخیر مشخصاً با تقویّت دو خصلت بهبود خواهد یافت: اول تقویّت روحیه ترجیح منافع ملّی و جمعی بر منافع فردی، دوم تقویّت خصلت جمع گرایی و کار گروهی، شاید بتوان از موسیقی اصیل ایرانی به عنوان یکی از نمونه های نسبتاً موفّق در این زمینه در دهه های اخیر یاد کرد. هنرمندان این عرصه با رجحان دادن ترویج هنر اصیل و ملّی بر منافع مالی و فردی در مسیر رشد و پیشرفت موسیقی ایرانی قدم نهادند و همراه با حفظ اسلوب های اصیل موسیقی ایرانی همانند تکنوازی و بداهه نوازی به گسترش گروه نوازی نیز مبادرت ورزیدند که افزایش مخاطبان این نوع موسیقی و علاقمندان به یادگیری سازهای ایرانی نشان از موفّقیت این حرکت دارد.

به امید سربلندی بیش از پیش ایران

مهرداد لاجوردی / تابستان ۱۳۹۹